Բանաստեղծություններ | Պոեմներ | Լեգենդներ և բալլադներ | Արձակ բանաստեղծություններ և պոեմներ
Լեգենդներ և զրույցներ | Առակներ | Հեքիաթներ | Պատմվածքներ | Հատվածներ ‹‹Ուստա Կարո›› վեպից

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11      

Ձայնըս հնչում է խավարի խորքից, -
Գըթա՛, հայտնվի՛ր սո՛ւրբ ճըշմարտություն.
Ես քեզ եմ փնտրել իմ կյանքի չեմքից,
Եվ տե՛ս, քարացա անհուն տանջանքում:

Բյուր ուղիներով ես դիմեցի քեզ,
Քո հետքն ու շուքը նույնիսկ չըգըտա.
Տե՛ս, սըտության մեջ, մոլորության մեջ
Ջախջախվեց կյանքըս … ու դու չե՞ս գըթա …

Հոգնած եմ հիմա, անուժ ու հիվանդ,
Բայց հավատում եմ – ունիս գոյություն.
Բայց էլ չըմնաց մի ուղի անհայտ. –
Ա˜խ, երևացի՛ր, մեծ ճշմարտությո՛ւն …

Եվ ես ուժ կառնիմ, կըգոտեպնդվիմ,
Ցուպըս կըվերցնեմ և ճամփա կերթամ,
Լույսըդ կավետեմ խավար աշխարհին,
Մոլոր մարդկության վե՛հ կյանքըդ կուտամ …

1900
Ցյուրիխ

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Ձեր շարքերի մեջ կտրիճ ընկերներ,
Կանգնած եմ` հոգիս հիացքով վառված.
- Դեպի կռվի դաշտ ազատ, անվեհեր
Գնում եք, թռնում փոթորիկ դառած:

Դուք ժողովրդի ազնիվ զավակներ,
Սուրբ ազտության հուրն է ձեր սրտում,
Վառե՛ք, բորբոքե՛ք քարեր ու սրտեր
Ձեր կյանքով շնչող մայր – հայրենիքում:

Ձեր հրացանը վրեժով լցրեք`
Ջարդեք ու փշրեք նամարդ թշնամուն,
Ու մահը ձեզնից հեռու կփախնի`
Փախնի, կըգտնի նամարդ թշնամուն:

Սլացե՛ք առա˜ջ, - և ետ մի նայեք,
Կռվե՛ք քաջի պես, քաջի պես ընկեք,
Կեցցե՛ ձեր մահը, որ կյանք կըծնի:

1900

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Ձմեռն անցավ, եկավ գարուն,
Հալավ բարձրիկ սարերու ձուն,
Ճամփա բացվավ ղարիբներուն:
           Իմ ղարիբեն խաբար չի գա.
           Աչքս ճամփին` դադար չըկա:

Ղարիբ երկիր ամպ ու մշուշ,
Իմ ղարիբի սիրտն է քըրքուշ,
Ոտ կփոխե` քըռա ու փուշ …
Հերիք մնա՛ս, դարձի վաթան,
Իմ ախպե՛ր ջան, ազիզ յա՛ր ջան:

Ջուրն է պրծել` կուգա սարեն,
Սարեն, ձորեն … իմ աչերեն …
Մի՛ նորոգիր սրտիս յարեն:
Դարձի վաթան, հողն անուշ է,
Հողն անո˜ւշ է, ջուրն անո˜ւշ է …

1902
Բասեն

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Ձյուն է գալիս ու թախծալիր
Ծածկում դաշտերն ամայի. –
Քնքո՛ւշ, քնքուշ ինձ սիրեիր,
Ու նոր մեռած լինեի …

Հեկեկայի սրտիս սրտում
Անունդ անո՛ւշ ու աղվոր.
Ու ձյունը գար մե՛ղմ ու տրտո՛ւմ,
Ծածկեր շիրիմս հեռավոր …

1913
Ժընև

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Ձյունն է եկել, ծածկել հիմա
Ճերմա˜կ, ճերմակ խաղաղությամբ
Դաշտեր, գյուղեր տխուր, ավեր
Հայրենիքիս …

Անհո˜ւն, անծիր տառապանքով,
Զարհուրանքով, եղեռններով
Հազար ու բյուր, հազար ու բյուր,
Մայր ու մանուկ, եղբայր ու քույր.
Մեռան իրենց արյունի մեջ –
Զարհուրանքով, եղեռններով,
Անհո˜ւն, անծիր տառապանքով:

Եվ ձյունն հիմա ծածկել է լուռ
Ոսկորները նրանց անթաղ
Ճերմա˜կ, ճերմա˜կ խաղաղությամբ …

1918

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

ՄԱՅՐԻԿԻՍ

Հայրենիքես հեռացել եմ,
Խեղճ պանդուխտ եմ, տուն չունիմ,
Ազիզ մորես բաժանվել եմ,
Տըխուր – տըրտում, քուն չունիմ:

Սարեն կուգաք, նխշուն հավքե’ր,
Ա˜խ, իմ մորըս տեսել չեք.
Ծովեն կուգաք, մարմանդ հովե˜ր,
Ախըր բարև բերել չեք:

Հավք ու հովեր եկան կըշտիս,
Անձեն դիպան ու անցան.
Պապակ – սըրտիս, փափագ – սըրտիս
Անխոս դիպան ու անցա˜ն:

Ա˜խ, քո տեսքին, անուշ լեզվին
Կարոտցել եմ, մայրի’կ ջան.
Երնե˜կ, երնե˜կ, երազ լինիմ,
Թըռնիմ մոտըդ, մայրի’կ ջան:

Երբ քունըդ գա, լուռ գիշերով
Հոգիդ գըրկեմ, համբույր տամ.
Սըրտիդ կըպնիմ վառ կարոտով,
Լա’մ ու խընդա’մ մայրիկ ջան…

Սեպտեմբերի 8,
Դրեզդեն

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մի՞թե պիտի թոռմին, թոշնին
Վարդ ու շուշան խնկաբույր,
Անդորր լռեն թռչունների
           Վառ մեղեդին,
            Ակն – աղբյուր:

Մի՞թե պիտի, չքնաղ ընկե՛ր,
Կյանքի անուշ հույզերից
Կուրծքդ հանգչի, - լուռ դադարիս
Սառն ու անկյանք
Շիրիմի տակ …

Մի՞թե պիտի փոշի դառնան
Այդ աչքերըդ կենսավառ,
Ուր շողում են հույս ու տենչեր –
Սիրո աստղեր
Ինձ համար:

Մի՞թե պիտի վառ ժպիտըդ
Եվ արցունքիդ ծիածան
Ինչպես երազ անդարձ մարին
Խոնավ հողում
Հավիտյան:

Օ, ի՞նչ, - մի՞թե, մի՞թե, հոգյա՛կ,
Պիտի անհետ մոռացվիս,
Ձյունի շերտեր վըրադ դիզվին,
Փոշիդ տանի
Ցուրտ քամին …

1892
Ղազարապատ

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մութը գրկած գետ ու գետին
Հով ու ալիք կըշնչեն.
Երկինք գրկած աստղ ու լուսին,
Արտերն անդորր կըննջեն:

Սիրտս, սիրտտս թույլ կզարկե,
Սեր ու երգեր է՛լ չկան.
Նոր էր ծլել, արև սիրուց,
Արև - աչեր է՛լ չկան;

Վառ աստղերը երկնից ընկան,
Վարդ ու շուշան թառամեց.
Ա˜խ, իմ կյանքս, անուշ կյանքս,
Կտոր – կտոր փշրվեց …

Հովն ու ալիք կուգան, կերթան,
Ցաված սիրտս կշոյեն,
Ու իմ սիրուս մրմունջներից
Տխուր երգեր կհյուսեն …

1893
Յալթա

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մենակ, անընկեր ձեր գիրկն եմ ընկել
Կենսական ծովի ահեղ պտույտներ,
              Սիրտս լի՛ հույսով,
              Լի՛ ցնորքներով;
Ես պիտի պատռեմ ձեր հզոր կուրծքը,
Ես պիտի թռչեմ դե՛պ սուրբ օրրանը,
               Իմ վե՛հ խոհերի,
               Վա՛ռ ձգտումների:
Պտո՛ւյտք, կատաղի՛ր, ալի՛ք, շառաչի՛ր,
Օ˜, սիրտ իմ, սիրտ իմ, - տոկա՛ ու կանգնի՛ր
               Ժայռի պես ամո՛ւր,
                Ցողի պես մաքուր …

Թող անծիր ծովը եռա, փրփրի,
Թխպոտ երկինքը կայծակներ շա՛ղ տա,
Եվ թող փարոսը մշուշում թաղվի,
Փրկարար ափը աչքիս չերևա`
Չեմ հուսահատվի՛:
- Չէ՞ որ դուք միայն
Վսեմ իդեալնե՛ր,
Կուսական հոգու
Նվիրական սե՛ր,
Չէ՞ որ դուք միայն, երկնայի՛ն ուժեր,
Ինձ սուր ե՛ք տալիս անհաղթ կռվելո՛ւ,
Ինձ թև ե՛ք տալիս անխոնջ թռչելո՛ւ.
Ինձ հույս ե՛ք տալիս անվերջ տոկալու …

1893
Վիեննա

(Մուտքագրեց Մարիամ Ղաջոյանը, 147 դպրոց)

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մաճկալ ես, բեզարած ես,
Առը շուռ տո՛ւր, շո՛ւտ արի.
Ծովի պես քրտնած ես,
Եզներն արձկի՛, տուն արի՛:

Կաթի սերը քաշել եմ,
Դրել եմ հովին` սառի.
Ալ գոգնոցս կապել եմ,
Արի թառլան, թը˜ռռ, արի:

Տեղ եմ գըցել շվաքում,
Քամին կուգա, զով կանի.
Լուսնի շողքն է մեր ծոցում,
Չափ տո՛ւր, չափ ա՛ռ – շուտ արի՛:

Դադրած, բեզարած յա՛ր ջան.
Ամպերն ելան, դեհ արի.
Բեզարած ջանիդ ղուրբան,
Ծըտից թև առ, թե՛զ արի …

1893
Օբեր-Հոլց

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մայրս տեսավ ինձ շա˜տ տխուր,
Շ˜ատ հուսահատ, մեկուսի.
Գիրկն առավ, սրտին կպա,
Ու լցվեցի, ու լացի:

Ա`խ, մերիկ ջան, մեկ նայե՛, տե՛ս,
Սիրտս խորունկ վերք ունի.
Ձեռքդ մեկ դի՛ր, - ա˜խ, չէ, ձեռդ
Անջնջելի կարնոտի:

Ա˜խ, մերի՛կ ջան, կուզեմ քնեմ,
Ա˜խր բալադ հոգնա˜ծ է.
Երկրի ծոցում հանգիստ քնեմ,
Բալադ անչ˜ափ հոգնա˜ծ է …

1894
Լայպցիգ

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մռայլ բանտիս նեղ լուսանցքից
Աստղեր տեսա հեզաչյա,
Որ սըգավոր ու թախծալից
Նայում էին ինձ վըրա:

Մայրըս, քույրըս միտըս ընկան,
Որ հայրերիս սուրբ հողում
Ինձ կըհիշեն ու լուռ կուլան
Աստղերի հետ հե՛զ, տըրտո՛ւմ …

1896
Երևան

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մութ անտառով լուռ ման կուգամ,
Բուն ու ագռավ ինձ կըսեն.
- ‹‹Ա˜խ, խեղճ տըղա, ի՞նչ տըխուր ես.
Դուն հիվանդ ես …›› ինձ կըսեն:

Մութ անտառով լուռ ման կուգամ,
Ցող կըշաղե ծառերեն.
- ‹‹Ա˜յ խեղճ տըղա, վերքըդ խորն է
Վըրադ կուլանք …›› ինձ կըսեն;

Քամին փըչեց, ու ծառերեն
Տերևները վար ընկան.
- ‹‹Ա˜յ խեղճ տըղա, տերևներն են
Քու մահիճն ու գերեզման …››:

1897
Ալեքսանդրապոլ

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մշուշն եկավ, թևը փռեց,
Ծովը ծածկեց, մերի՛կ ջան, -
Ա˜խ, իմ դարդը ուրուրի պես
Սիրտտս կերավ, մերի՛կ ջան …

Կուզեմ չքվիմ, կուզեմ կորիմ,
Փոթորկի մեջն ընկնիմ. –
Փոթորիկին խեղճ սիրտս տամ,
Չար ուրուրեն ազատվիմ:

Ու դիա˜կս թո՛ղ, մերի՛կ ջան,
Ծովը նետե ժեռ ափին. –
Սիրտս` հարհանդ, սիրտս` անդարդ
Ընկնեմ էն լո՛ւռ, լե՛ռ ափին …

1898
Օդեսա

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մատաղ սիրտըս խաս – բաղի պես
Ծառով, ծաղկով կանանչ էր.
Սերս էլ նազան բլբուլի պես
Սրտումս անուշ կըկանչեր:

Ինձի ասիր, աղջի՛կ սիրուն,
- Քու բլբուլին զարմացք եմ.
Ուշքս է տարվեր վարդիդ սիրուն,
Մի հատիկ վարդ թո՛ղ քաղեմ …

Սիրտըս թնդաց, ջահել էի,
Անուշ լեզվեն շո˜ւտ խաբվա.
Ասի` բաղըս մատաղ քեզի, -
Սև աչերեն շա˜տ խաբվա …

Ու անգութը բաղըս մըտավ,
Ա˜խ, տըրորեց ծաղկունքըս,
Խեղճ բլբուլիս բըռնեց, տարա՛վ,
Կոտրեց նո՛ւռըս, չինարըս …

1898

Օդեսա

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

- Մայրի՛կ, նայիր, արևն ի˜նչպես
Դեղնել է, ցուրտ է ի˜նչպես.
Լույս չի տալիս, ու նայի՛ր, տես`
Չորս դիս` դալուկ աշնան պես:
Եվ սար ու ձոր` լուռ – սևավոր,
Անտառ, առու սուգ կանեն:
Գարուն օրով այս ի՞նչ ցավով
Երկիք – երկիր մեռել են:

- Ա˜խ, սիրելիս, դաշտ ու անտառ
Գարնան գրկում նոր ծաղկան:
Վառ արևն էլ, տե՛ս ի˜նչ պայծառ,
Ու ցավ չունին, բալա ջան:
Ավա՛ղ … մենակ սիրտդ է մեռել,
Ու սրտիդ մեջ – ամեն բան.
Սիրո ցավով սիրտդ է մեռել,
Դալար կյանքդ, բալա ջան …

1899
Սարիղամիշ

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մնացի կարոտ իմ հայրենիքին, -
Օտար աշխարհում, լուռ թափառական.
Կարոտ մայրենի սրտագին խոսքին,
Մնացի մենակ, խեղճ որբի նման:

Իմ սիրտն այնտեղ է, ուր աստղամերձ
Լեռներն են կանգնել հագած կուռ զրահ,
Ուր եղջերուն է ոստնում քերծից քերծ,
Արծիվը Ճախրում վիհերի վրա;

Իմ սիրտն այնտեղ է, ուր նախնիքը մեր
Կերտել են շքեղ կոթողներ հավերժ,
Ուր ժողովուրդը վսեմ վեպը մեր
Պատմում է դարձյալ հավատով անշեջ:

Մա՛յր իմ ժողովուրդ, դեպի քեզ կըգամ,
Կըգամ դեպի քեզ, հայրենի՛ աշխարհ.
Ինչ որ վեհ ունիմ, սիրով ձեզ կըտամ:
Եվ սիրտս, կյանքս միայն ձեզ համար:

1903

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մենակ մանկության օրերն են անո՛ւշ,
Գողտրիկ ու բուրյան, չըքնա՛ղ ոսկեփայլ.
Եվ այնուհետև մեր կյանքը անհույս
Գահավիժում է անդունդը մըռայլ;

Ու մեկիկ – մեկիկ մեր կյանքի ծառից
Եվ վայր են ընկնում, քըշվում հողմավար
Մեր լավ տենչերը, սերը ծաղկալից,
Վառ համբույրների գարունը պայծառ:

Եվ ո՞վ սիրտ ունի մերկ ծառի նըման`
Կանգնել աշխարհի հողմերին պատվար –
Կյանքի ձանձրույթին, ծաղրանքին մարդկան,
Իշխող բըռունցքին` չոր հացի համար …

Ավա˜ղ, լուսնի տակ և վեհ բան չըկա,
Ամեն ինչ կոպիտ, բիրտ անասնական.
Աննյութ, անմարմին, անկիրք սեր չըկա,
Ա˜խ, մաքուր սերը երազ է միայն:

Ես շա˜տ եմ լացել սուրբ սիրու համար
Եվ ես լավ գիտեմ գինը ամենքի –
Սերն է անկումը մեր աստվածության,
Շըրջմոլիկ հուրը կրքերի ճահճի:

Եվ ո՞վ կարող է օտարին սիրել
Կամ մերձավորին` անհուն, անսահման.
Ուրիշին սիրել իրենից ավել.
Ընկերին սիրել – պատրանք է միայն:

Եվ ո՞վ կարող է ուրիշին ըզգալ,
Որպես իր եսը, հասկանալ նըրան.
Ա˜խ, մենք ապրում ենք անծանոթ իրար,
Օտա˜ր ու հեռո˜ւ` աստղերի նըման:

Բայց բյուր երանի, ով երազ ունի
Իր հոգու անհուն սրբության խորքում.-
Մի շըքեղ երազ, որով նա կապրի
Աշխարհից հեռո˜ւ, բյուրեղ բարձունքում:

1903
Ալեքսանդրապոլ

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մեկը չեղավ, որ իմանար վշտերս,
Քնքուշ ձեռքով դարման աներ վերքերիս.
Մեկը չեղավ, որ գուրգուրեր վարդերս,
Անուշ բույր տար, վարդի գույն տար երգերիս:

Կյանքս կտամ սրտից բխած համբույրին,
Ա˜խ, թե մեկը ինձ հասկանա˜ր ու սիրե˜ր:
Ի՞նչ կա երկրում և՛ սրբազան, և՛ անգին,
Քան թե զոհվել, քան թե լինել անձնվեր:

Բայց ես կյանքում շա˜տ սիրեցի ու լացի, -
Մեկը չեղավ, որ ամոքեր վշտերս,
Սիրող սրտի ծարավ, ծարավ մնացի,
Մեկը չեղավ, որ գուրգուրեր վարդերս …

1904
Նոր Նախիջևան

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մռայլ ամպերից, հըզոր կայծակով
Սիրտը շանթահար մի մրըրկահավ
Ծովափի խոժոռ ժայռերին ընկավ:
Եվ ընկավ ծածկվեց հողով ու քարով,
Թավ մամուռ պատեց նրա շիրիմին,
Եվ տարիք անցան համըր շարքերով:

Բայց երբ երկնքում իրար դեմ ու դեմ
Ամպերն են խառնվում և որոտում են`
Հուզված սրտերում կըրակ ու կայծակ, -
Նա լուռ հիշում է, տարիք առաջ
Իրեն սրտումն էլ տենչ կար ու կրակ,
Որոտ ու զայրույթ և սեր ու շառաչ …

1904
Մոսկվա

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Միշտ զգում եմ ես, որ մի հեռավո՛ր,
Օտա՛ր աշխարհում ինձ պես վշտահար
Մի սիրտ է այրվում` անհայտ մենավո˜ր
Եվ երազում է, թախծում ինձ համար:

Եվ թվում է ինձ, որ սուրբ համբույրով
Ես փայփայում եմ ձեռները նրա.
Եվ գուրգուրում եմ, գըգվում կարոտով`
Քնքուշ գըլուխը իմ կըրծքի վրա …

1905
Ալեքսանդրապոլ

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մասիսի մռայլ, խոժոռ ժայռերի
Իժերը բոլոր թափեցին իմ մեջ
Իրենց թույները ցասման, վրեժի
Թույները կիզող թափեցին իմ մեջ …

Այսքան տառապա՛նք, անարդարությո՛ւն,
Մարտիրոսացան սրբազան շարքեր.
Արյան հեղեղներ, նահատակություն`
Մի ազգի բաժին – հազար տարիներ;

Մարդկության կողմից դարերով նյութած
Էլ սահման չկա մեր համբերության,
Էլ անուն չկա մեր տառապանաց …
Մեր գերմարդկային, մեր գերբնական:

Էլ քար չըմնաց այս աշխարհի մեջ,
Որ չոռոգվեր մեր սուրբ արյունով,
Էլ նշույլ չըմնաց այս լիրբ մարդկանց մեջ,
Որ չըհղփանար մեր սուրբ արյունով …

Մասիսի մռայլ, խոժոռ ժայռերի
Իժերը բոլոր թափեցին իմ մեջ
Իրենց թույները ցասման, վրեժի
Եվ սիրտս է եռում վրեժով անշեջ …

 

Դու մոխըրի վրա նստած ժողովուրդ`
Հոշոտված մանկանց դու` խելագար հայր, -
Էլ ի՞նչդ մնաց, ի˜նչ պիտ կորցնես. –
Ինչպե՞ս պիտ չափես արկանքդ անծայր …

Դուրս եկ` դո՛ւ վագր, դո՛ւ շղթայազերծ.
Աստված ու երկինք ոտաց տակ տալով.
Խփի՛ր, հարվածի՛ր, ջախի՛ր, ջախջախի՛ր,
Զինված ռումբերով, թույնով կայծակով:

Պայթի՛ր, հոշոտի՛ր, խփի՛ր, ջախջախի՛ր`
Բոլորին, որոնք մարդու են նման –
Երկինքը փուլ տուր, աստղերը մարիր –
Փշրի՛ր աշխարքը մի ձվի նման:

Քար քարի վրա, թո՛ղ բան չըմնա –
Փշրի՛ր գանգերը և թող շան սատակ
Լինեն բոլորը և դու նրանց հետ –
Ընկի՛ր աշխարհի փլատակների տակ …

1905

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

ՄԵՆԱԿԻ (Ե. ԱՌՍՏԱՄՅԱՆ) ՆՎԻՐԱԿԱՆ ՍՏՎԵՐԻՆ

Բոցիկու սարին սև ամպն է չոքեր.
Հովն է հեծեծեւմ Բասենա դաշտում. –
Ոսկի երգերըդ, իմ ազի՛զ ընկեր,
Էն հովն է երգում Բասենա դաշտում:

Ա˜յ, սիրո՛ւն արտուտ լալազար գարնան,
Արազի դաշտից Մինչ Խլա՛թ ու Մո՛ւշ
Դուն թըռչում էիր սիրտըդ վառ – վառման
Գովքն ազատության երգելով անո՛ւշ:

Քաջ ընկերներով կըռիվ սըլացար –
Ազատ երգերով Արազի դաշտում.
Նամարդ թշնամուն զարկիր, զարկվեցար –
Ընկերներիդ հետ Բասենա դաշտում:

Ու ժողովուրդը կարոտ քու սիրուն
Բասենա դաշտից մինչ Խլաթ ու Մուշ
Երգում են անվերջ երգերըդ սիրուն,
Ու չեն մոռանում երգերըդ անո՛ւշ …

Ա˜խ, սուրբ վերքերով ընկերներիդ հետ
Արնոտ հողի տակ անո՛ւշ քնեցիր.
Թո՛ղ ծանր չըգա այն հողը վըրեդ,
Որն այնպես հըզոր, անհո՛ւն սիրեցիր …

Բոցիկու սարին սև ամպն է չոքեր,
Հովն է հեծեծում Բասենա դաշտում.
Անո՛ւշ երգերըդ, իմ ազի՛զ ընկեր, -
Էն հովն է երգում Բասենա դաշտում …

1905

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

ՄԵՂՔԻ ԵՎ ԶՂՋՄԱՆ ԵՐԳԵՐ
I
Արևի ոսկին ծով – մազերիդ մեջ,
Գարունը ծաղկած` այտերիդ վրա,
Ժպտուն աստղերը` աչերումդ անշեջ:
Վարդի ճոխ բուրմունքը շրթունքիդ ցայտուն,
Թավիշ դեղձերը վառ կրծքիդ վրա,
Աշխույժ - թռչնի պես` սիրտդ թռվռուն:

Դո՛ւ, անուշաբույր, կախարդիչ մարմին,
Դո՛ւ, պուրպուր գինի` շքեղ, դյութական,
Թո՛ղ քեզնով հարբիմ ու գրկիդ մեռնիմ. –
Վայելքը անմահ կմնա միայն …

II
Բարվոք է գուցե, թեկո՛ւզ և իրավ
Զսպել կրքերը, տիրել կըրքերին.
Սակայն ավելի գեղեցիկ է, լա՛վ, -
Ազա˜տ, սանձարձա˜կ թողնել կըրքերին:

Արա՛, ի՛նչ կուզես, ի՛նչ որ կարող ես,
Պարտքն ու բարին սո՛ւտ են ու պատիր. –
Սիրի՛ր այն, ինչ որ կյանք է տալիս քեզ.
Ինչ որ վիշտ ու մահ – հեռացի՛ր, ատի՛ր:

Կյանքից դուրս չըկա՛ ոչ մի դըրություն.
Ոչի՛նչ էիր դուն, ոչի՛նչ պիտ դառնաս. –
- Կընոջով, երգով, գինով արբի՛ր դուն,
Արբի՛ր, որ մահն ու ու աշխարհը մոռնաս …

III
Ա˜խ, երազ – սիրո հոգիս ծարավուտ`
Ծըծեցի սակայն շրթունքը մեղքի.
Հոգիս տենչացողգեղեցկին անսուտ,
Բայց թաթախվեցի գարշ ճահճում կյանքի:

     Չըգտա մի տեղ անմարմին մի կին,
Սերըս կորցրի պագշոտ գրկի մեջ.
Ինչ որ ունեի - և վսեմ, անգին,
Ողջը աղտոտվեց անհուն կրքի մեջ …


IV
Բարձր լեռների արծիվը մեկ – մեկ
Ագահ ագռավից ցածր կըթռնի,
Սակայն դաշտերի ագռավը երբեք
Հզոր թռիչքին նրա չի հասնի:

Ինչքան թաթախվիմ գարշ ճահճում կյանքի,
Հոգիս չի զարթնի վսեմ երազից.
Չի կորչում մթնում շողն արեգակի,
Բարձունքն ես գիտեմ, կըճախրեմ նորից:

V
Ջինջ ծովակի մեջ կա մի լուռ կղզի,
Մենավոր, անդորր ժայռեղեն մի գահ,
Ուր քաղցր է հնչում ղողանջը զանգի,
Եվ փռվում մեղսոտ աշխարհի վրա:

Եվ լուռ կղզու մեջ կա նվիրական
Հինավուրց քարայր, մի վեհ սրբավայր.
Այնտեղ պիտ գնամ, լամ, քավեմ, ողբամ
Հոգիս մեղավոր և բազմաչարչար:

Եվ պիտի ծեծեմ կուրծքս քարերին,
Եվ պիտի հեծեմ ցնորքս անբիծ,
Եվ պիտի գտնեմ սերը երկնային,
Որ հոգիս այրե և մաքրե նորից …

1907
Թիֆլիս

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

    ՄԱՀԸ

Անտես, անձայն
Մի քարավան
Գիշեր ու զոր
Կերթա˜, կերթ˜ա …
Ողջ աշխարքը
Կըտրորե,
Փոշի կանե,
Քամուն կուտա:

Եվ հավիտյան
Կերթա˜, կերթա˜ …

1908
Ղազարապատ

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մշուշը ծածկեց դաշտերը անծիր. –
Դալուկ ճակատս դի՛ր այրող բարձին,
Եվ թո՛ղ ինձ մենակ, և դուռս գոցի՛ր,
Ես չեմ կարոտնա քո վերադարձին;

Իմ երազների աստղերը գոհար
Մի պայծառ երկինք շուրջս են տարածում.
Իմ հոգու հանդեպ մահը հաղթահար.
Իմ հոգին հավերժ` չունի մահացում:

Եվ անարգում եմ աշխարհքը համայն,
Ուր ամեն մի մարդ – մի ձև անցավոր,
Ուր ամեն մի կյանք` թշվառ և ունայն,
Գաղափարն` անզոր, և նյութը հըզոր;

Մըշո՛ւշ, դու ծածկի՛ր աշխարհքը անծիր. –
Թո՛ղ, դարման մի՛ դիր իմ խորունկ խոցին.
Եվ թո՛ղ ինձ մենակ, գնա՛, հեռացի՛ր, -
Ես չեմ հավատում քո լաց ու կոծին …

1909
Թիֆլիս

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մարդկանց խոսքերին է՛լ չեմ հավատում,
Հոգիս գիշատվեց սիրո կեղծիքից,
- Ես կուզեմ հանգչել լո˜ւռ անապատում,
- Ես կուզեմ հանգչել բոլո՛ր ցավերից …

Հոգնել եմ արդեն ես շա˜տ սիրելուց,
Ես կուզեմ հանգչել կույս – անապատում.
Ես շա˜տ ատելուց զզվել եմ վաղուց.
- Եվ է՛լ չեմ սիրում, և է՛լ չեմ ատում …

1911

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մեղմիկ քայլում է երեկոն քնքուշ,
Ծովը մետաքսե քղանցքն է փռել,
Նոճիներն ափից շրշում են անուշ,
Ճայերն այրերում նիրհել են լռել:

Երկինքն ու ծովը գրկել են իրար,
Մակույկս է սահում, չգիտեմ թե ուր.
Իսկն ու երազը ձուլվել են իսպառ,
Ոչինչ չի տենչում իմ հոգին տխուր:

Բախտը ձգել է ինձ օտար հեռուն,
Հայրենի ափերն կորել են անդարձ.
Մակույկս եմ հանձնել բախտի հովերուն. –
Եվ ննջել կուզեմ, ա˜խ, շա˜տ եմ հոգնած:

1912
Պրինկիպո

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մի թռչուն եկավ
Երազի միջից,
Եվ ծարավ հոգուս
Շշնջաց մեղմիկ
Անունըդ անուշ,
Իմ սիրուն մանկի՛կ:

Երգեց աչերըդ`
Պայծառ ու անբիծ,
Սուրբ խոսքեր ասաց
Քո քնքուշ սրտից,
Իմ չքնաղ մանկի՛կ,
Նազելի մանկի՛կ …

1919
Լոզան

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մարգարիտնե˜ր վըզիդ շուրջ
Տրտում փայլով ու քնքո՛ւշ.
Մարմարեղեն վըզիդ շուրջ
Մարգարիտնե˜ր թախծանո˜ւշ:

Արցունքներս են իմ սիրուս`
Տխո˜ւր, տխո˜ւր, դալկահար.
Արցունքնե˜րըս իմ անհույս –
Վըզիդ բոլոր շարեշար …

1919
Ժընև

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մարգարիտնե˜ր վըզիդ շուրջ
Տրտում փայլով ու քնքո՛ւշ.
Մարմարեղեն վըզիդ շուրջ
Մարգարիտնե˜ր թախծանո˜ւշ:

Արցունքներս են իմ սիրուս`
Տխո˜ւր, տխո˜ւր, դալկահար.
Արցունքնե˜րըս իմ անհույս –
Վըզիդ բոլոր շարեշար …

1919
Ժընև

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մի ոսկե թռչուն անցավ երգելով
Իմ հոգու խորքից,
- Ա˜խ, ձայնը նրա այնպես հոգեթով`
Լավ ծանոթ էր ինձ:

Ա˜խ, ձայնը նրա` լազուր երազներ
Շնորհեց հոգուս …
Քեզ հազար ողջույն, իմ սուրբ, իմ նոր սեր,
Նորոգ արշալույս …

1920

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Միշտ երկրե երկիր, ինձանից հեռու,
Թափառում էիր, երբ ողջ էիր դու.
Բայց մոտըս եկար քո մեռած օրեդ,
Հիմա անբաժան շըրջում ես ինձ հետ …

1922

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մեղեդիներով գարունն է փթթել,
Անհուն հայացքով ժպտում է արև.
Կարծես դաշտերը թուխպը չի պատել,
Չի կախվել ծառից մահագույն տերև:

Պառկել է մեջքին ծովը անդորրիկ,
Լայն – լայն բացել է աչքերը ծավի,
Կարծես չի պայթել այնտեղ փոթորիկ,
Եվ հետքն իսկ չըկա բեկված մի նավի:

Մանուկներն ուրախ` դալար մարգերում
Երգում են, պարում` գիրկ գրկի փարած.
Կարծես աշխարհում չի թափվել արյուն,
Չի եղել երբեք լաց ու կոտորած …

1922

Վենետիկ

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մի մրահոն աղջիկ տեսա
Ռիալտոյի կամուրջին,
Հորդ մազերը – գետ գիշերվա,
Եվ հակինթներ` ականջին:

Աչքերը սև - արևներ սև,
Արևների պես անշեջ,
Գալարում էր մեջքը թեթև
Ծաղկանկար շալի մեջ:

Աչքս դիպավ աչքի բոցին,
Ու գլուխըս կախեցի.
Ժպտաց ժպտով առեղծվածի,
Հավերժական կանացի:

Միամիտ չեմ` հավատամ քեզ.
Տառապանքս փորձ ունի. –
Մի մրահոն կույս էր քեզ պես,
Կոտրեց սիրտս պատանի …

1925
Վենետիկ

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

ՄՈՐՍ ԳԵՐԵԶՄԱՆԸ ԱՇՆԱՆԸ

Հա˜մր, լո˜ւռ գերեզմաններ,
Մոխրացած կյանքեր,
Մորս գերեզմանը
Մի չնչին հողաթումբ`
Վրան մի դեղին, չորացած բույս,
Որ դողում էր բարակ քամուց:
Մի դեղին, չոր խոտ …
Կարծես սրտիցս է բուսել.
Չեմ կարող մոռանալ նրան,
Աչքերիս առաջն է նա.
Միշտ, միշտ:
Դողում է, երերում …
Ու կանչում է ինձ,
Կանչում է ինձ. Ինձ է կանչում,
Իր մոտ, այս կտոր հողի մոտ,
Որ ամենաթանկ հողն է, մի բուռ հողը,
Ողջ հողագնդի վրա,
Կանչում է ինձ այնտեղ.
Այնտեղ կարող է հոգիս
Հանգիստ գտնել.
Խաղաղվել …

1926

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

ՄԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆ

Հուրհրում էր արևն ուրախ,
Գետն էր գնում քաղցրակարկաչ.
Չորս դիս` գարնան կարմիր ծիծաղ,
Վարդեր կարմիր, կարմիր կակաչ:

Արտույտն երգով ճախրում էր վեր.
Արոտներում` խրխինջ ու կանչ.
Չորս դիս` գարնան կանանչ թևեր,
Կանանչ հովեր, ծո˜վեր կանանչ:

Մեր մանկական ճիչն էր թնդում
Դաշտերի մեջ ցողաթաթախ.
Խայտում էինք զմրուխտ գետում, -
Եվ զնգում էր արևն ուրախ …

1930, Փարիզ

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

 ՄԵՐ ՊԱՏՄԻՉՆԵՐԸ ԵՎ ՄԵՐ ԳՈՒՍԱՆՆԵՐԸ

                                                                Նվեր մեր ժողովրդական վեպի`
                                             ‹‹Սասունցի Դավթի›› հազարամյակին

I
Մեր հոյակապ հին վանքերի մութ խուցերում, մենության մեջ
Պատմիչները մեր վշտահար, մեղմ կանթեղի լույսով անշեջ,
Մի նշխարով, մի կում ջրով և ճգնությամբ գիշերն անքուն,
Պատմությունը մեր գրեցին մագաղաթի վըրա դժգույն –
Եղեռնները, նախճիրները հորդաների արյունըռուշտ,
Փլուզումը հայրենիքի և ոսոխի սուրը անկուշտ:
Եվ ողբացին լալահառաչ դժխեմ բախտը Հայաստանի
Եվ հուսացին արդարության մի խուլ աստծու դատաստանի:

II
Մեր գեղջուկի պարզ խրճիթում, սուրբ օջախի շուրջը նստած`
Գուսանները մեր խանդավառ, առջևները գինի և հաց,
Վիպերգեցին հաղթանակը դյուցազնների մեր մեծազոր
Եվ ծաղրեցին պարտությունը ոսոխների մեր բյուրավոր:
Եվ հյուսեցին պատմությունը հավերժացող ժողովրդի,
Վառ հավատով փառքերը մեր ավանդեցին որդոց որդի.
Տեսան շքեղ մեր ապագան, անընկճելի ազատ ոգին,
Հայրենիքի սիրո համար միշտ բարձրացած Թուր – Կայծակին:

1939
Ծազկաձոր

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մի երեխա քնից զարթնել
Լաց էր լինում աղիողորմ:
Սրտի ուզած բաներն ամեն
Տեսել էր նա պերճ երազում,
Եվ զարթնելով բոլորը մեկ
Կորցրել էր, ու սրտաբեկ
Հիմա նստել, լաց էր լինում:

Լաց մի՛ լինիր, տղաս, զուր տեղ,
Երիտասարդ կյանքդ ամբողջ –
Այդ երազը հրաշագեղ –
Դեռ առաջդ է լուսաբողբոջ:
Ապա ե՞ս ինչ անեմ, տղաս,
Որ կորցրել եմ անվերադարձ
Ամեն, ամեն բան աշխարհում,
Եվ չունեմ էլ ո՛չ մի երազ
Իմ մթնացող օրվա առաջ …

1940
Բորժոմ

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

ՄԵԾ ՀԱՂԹԱՆԱԿԻ ՕՐԸ
       (9 մայիսի 1945)

Մեր սուրը փառքով դրեցինք պատյան, -
Մեծ հաղթանակի օրն է ցնծալից.
Պարտվեց մահաշունչ ոսոխը դաժան,
Երգեր են հորդում զվարթ սրտերից:

Հոծ փողոցներում աղմուկ ու շառաչ,
Հոսում են մարդիկ ծափով, ծիծաղով,
Մի մարդ սեղան է բացել տան առաջ,
Լցրել թասերը ոսկեփայլ գինով:

Եվ անցորդներին կանչում է, խնդրում, -
Եղբայրնե˜ր, որդուս կենացը խմե՛նք.
Հերոս է որդիս, հաղթեց թշնամուն,
Ձեր որդիների կենացն էլ խմենք:

Խմում են խինդով, ցնծում երջանիկ,
Եվ զարկում նորից գավաթներն իրար:
Նրանց մեջ մի հայր ասում է մեղմիկ, -
Է՛ս էլ իմ որդուս հանգստյան համար:

Գլխարկներն իսկույն հանում են նրանք,
Խոր ակնածանքով լռում են մի պահ.
Խմում են անձայն զոհվածի համար
Եվ հեղում գինին սուրբ հացի վրա:

1945
Երևան

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

ՄԵՐ ՍՊԱՆՎԱԾ ԴԻՑՈՒՀԻՆ

                                    ‹‹Մեռնեի, Սևանը չորացած չտեսնեի …››

 

Մեր հայրենի սեգ լեռների
Կանաչ գրկում անուշաբույր
Սպանեցին, հոշոտեցին
Մեր ոսկեհեր, կապուտաչյա
Գեղեցկուհուն հոգեհատոր:

Ավա˜ղ, էլ չենք տեսնելու մենք
Չքնաղ դեմքը աստղաժպիտ
Մեր նազելի գեղեցկուհու.
Ավա˜ղ, էլ չենք լսելու մենք
Ձայնը քաղցր, լուսակարկաչ
Մեր սիրելի գեղեցկուհու:

Եվ երբ մի օր գնանք այցի
Գեղեցկուհուն մեր նազելի
Սեգ լեռների կանաչ գրկում,
Ուր մորթեցին, հոշոտեցին
Մեր սիրուհուն հոգեհատոր,
Պիտ կուրանան աչքերը մեր,
Երբ փոխարեն մեր դիցուհու
Կապուտաչյա, լուսակարկաչ,
Տեսնենք ժայռեր, ծերպեր մթին`
Կարիճների, օձերի բույն
Մեր հայրենի սեգ լեռների
Հրատոչոր, մեռած գրկում:

1948
Նոր Բայազետ

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մեր կյանքի ամեն վայրկյանը անցնող
Թեթև, բայց անբույժ վերք է տալիս մեզ,
Իսկ վերջին, վերջին վայրկյանը ահեղ
Մի կուռ հարվածով սպանում է մեզ:

1955
Երևան

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Մարդու տենչանքն է` հավիտյան ապրել
Եվ լինել աստված տիեզերաշեն,
Ամենակարող, ամենահզոր
Եվ ամենագետ:

1957, հունիս
Երևան

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Յարըս նստել վանքի դըռան
Նուռ ու խնձոր կըծախե.
Հարս ու աղջիկ քովը կուգան,
Էժան կուտա, կըբաշխե:
Ա˜խ, յարս ինձեն խռովել է,
Ինձի շատ թանկ կծախե:

Ես ո՞նց անեմ … դարդիս դարման
Յարիս նուռն ուխնձորն է.
Ինչ որ ունիմ, յարիս կուտամ,
Թաք ուրիշին չըծախե:

1897
Բագարան

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

Յա՛ր, աչերըդ արեգական
          շողքով վառված ծովի նըման,
Աբրեշումե մազերդ արձակ
          ծո՛ւփ-ծո՛ւփ կըտան հովի նըման,
Վար կընայես խղճուկ գերուդ
          պարզ երկընքի մովի նըման,
Սիրտըս կայրես քնքուշ շնչով`
          անմարելի բովի նըման:

Յա՛ր աչքերիս լուսը մարավ
քո կարոտով-սիրով լալեն,
Ողջ աշխարհի մալը կըտամ,
չեմ զըրկվի անգին լալեն,
Յա՛ր, գութ արա, կյանքիս գընով
թող մի քաղեմ թըշիդ լալեն,
Շեմքդ եմ ընկած, յա՛ր, խիղճ արա,
հողդ եմ լիզում սովի նըման:

Յա՛ր, թե մեռնիմ ոտներիդ տակ,
շահին-շահի թախտ է ինձի.
Փեշըդ քսվի գերեզմանիս`
փափագելի բախտ է ինձի.
Վըրաս թե լաս, արտասուքդ
անմահական դեղ է ինձի,
Սիրտըս նորեն կալեկոծվի
հնդստանու ծովի նման …

1906
Ղազարապատ

Բովանդակություն | Էջի սկիզբ

 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11